Hruszniew

Hruszniew to wieś na południu Podlasia, na Wysoczyźnie Siedleckiej. Położona 10 km na północny wschód od Łosic.

Hruszniew - właściciele

Pierwszym właścicielem majątku był w pierwszej połowie XV wieku Niemira Grzymalicz herbu Grzymała, starosta mielnicki. Od drugiej połowy XVI w. do połowy XVIII w. majątkiem władali członkowie rodziny Kuczyńskich:

Wojciech Kuczyński z Kuczyna (1560-1623) - komornik ziemski drohicki
Aleksander Kuczyński (1600-1647)
Walentego Kuczyński (1620-1688) - podstarości drohicki, łowczy podlaski i wicemarszałek Trybunału Głównego Koronnego
Wiktoryn Kuczyński (1668-1737) - kasztelan podlaski

W tym czasie istniał już w Hruszniewie drewniany dwór dla zarządców (Kuczyńscy mieli swoją siedzibę w Kuczynie koło Ciechanowca, a począwszy od Wiktoryna - w Korczewie).

Budowniczym dwór murowanego w miejsce dawnego drewnianego był:

Antoni Kuczyński (1755-1811) - stolnik mielnicki

Osiadł w nim na stałe. Dawny dwór był parterowy, z wystawką na osi, osadzony na piwnicach sklepionych kolebkowo. Budynek o rzucie wydłużonego prostokąta posiadał dwutraktowy układ wnętrz, kryty był blaszanym dachem łamanym.

Adam Szydłowski (1747-1820) - bratanek Antoniego. Starosta mielnicki i marszałek ziemi mielnickiej, poseł na Sejm Czteroletni, szambelan króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Teodor Karol Szydłowski (1793-1863) - syn Adama, generał wojska polskiego w Powstaniu Listopadowym. Osiadł w odległych o 50 km Patrykozach, gdzie zbudował pałac w stylu neogotyckim.
Antoni Szydłowski - bratanek Teodora. W 1866 r. sprzedał majątek hrabini Katarzynie Broel-Plater.

Katarzyna Broel-Plater (1828-1899) i Stanisław Broel-Plater (1822-1890) - rozbudowali części gospodarczą majątku: zbudowany został nowy spichlerz, cegielnia, młyn, gorzelnia, tartak, olejarnia, serowarnia, a w pobliżu dworu - kuchnia, oranżeria i dom ogrodnika. Powstała kopalnia torfu, prowadzona była hodowla bydła, świń oraz owiec. Majątek liczył wtedy ok. 4300 hektarów. Przebudowali również dwór.
Bernard Broel-Plater (1861-1898) i Kazimiera Florentyna Dunin-Borkowska (1869-1949)- Bernard był synem Katarzyny i Stanisława, zmarł w wieku 37 lat. Po jego śmierci żona Kazimiera zarządzała majątkiem z pomocą administratorów.
Dobra Hruszniew składały się z folwarków: Hruszniew, Ostromęczyn, Pasieka, Chłopków; awulsów: Szydłolas, Kuczanka, odcinka Brzoza, Rybniki; attynencyj: Sułów i lasu Kisielew; wsi: Hruszniew, Chłopków, Kisielew, Ostromęcin. Nabyte przez Katarzynę hr. Platerową w r. 1866 za rubli 279407. Rozl. wynosi m. 7666".
(attynencya – przyległość terytorialna, przyległa posiadłość (łac. attinentia))

W czasie I wojny światowej pałac został zajęty przez niemieckie wojsko, które dewastowało majątek, zarekwirowało konie i trzodę chlewną, wycinało drzewa w parku i lesie.

Podczas II wojny światowej Niemcy urządzili w pałacu szpital polowy dla żołnierzy Wermachtu. Hrabini Florentyna przyjmowała w zabudowaniach gospodarczych uciekinierów z Warszawy i Kresów Wschodnich. Na terenie majątku znajdowała się baza oddziału Armii Krajowej.

Po zakończeniu wojny 900 hektarów hruszniewskiego majątku zostało rozparcelowane przez Powiatowy Urząd Ziemski w Siedlcach i oddane miejscowym chłopom. W październiku 1944 roku 75-letnia hrabina została aresztowana i oskarżona o współpracę z AK, tajne nauczanie oraz "burżuazyjne pochodzenie". Po dwóch dniach przesłuchań została zwolniona z aresztu z poleceniem natychmiastowego opuszczenia swojej siedziby. Wyjechała do Warszawy, a potem do Nowej Soli i tam umarła w 1949 roku.

Po rozgrabieniu pałacu przez miejscową ludność znajdował się w nim Państwowy Ośrodek Kultury Rolnej. Ziemię majątku, która nie została rozparcelowana, przejęło Państwowe Gospodarstwo Rolne, a po likwidacji PGR-ów stała się wraz z pałacem własnością Urzędu Gminnego w Platerowie.

Hruszniew - pałac

Pałac jest dobrze zachowany. Jego obecny kształt jest wynikiem przebudowy i rozbudowy dawnego murowanego dworu z XVIII w. dla Broell-Platerów w 1866 r. Został rozbudowany przez dodanie na narożach czterech piętrowych pawilonów, krytych dachami mansardowymi.

W kilku pomieszczeniach zachowały się dekoracyjne belkowania stiukowe. Kominek z plamistego marmuru pochodzi z III ćwierci XIX w. Obraz batalistyczny szkoły obcej datowany jest na wiek XVII i pochodzi z pałacu w Huszlewie.

Obok pałacu znajduje się dawna oficyna pałacowa - murowana z cegły, tynkowana, piętrowa, na rzucie prostokąta, zbudowana została w pierwszej połowie XIX w. Jest to siedmioosiowa budowla o układzie wnętrz dwutraktowym. Kondygnacje rozdziela wydatny gzyms kordonowy. Dach czterospadowy z dymnikami pokryto papą.

Za pałacem piętrowy lamus z mansardowym dachem.

Hruszniew - park

Wokół pałacu pozostałości pięknego parku krajobrazowego z drugiej połowy XIX w. Podziwiać można m.in. okazy starej lipy, szpaler świerkowy na osi za pałacem.

Na grobli między stawami aleja dojazdowa wysadzana lipami.

W Hruszniewie, w rodzinie wójta, urodził się 18 lipca 1852 roku Adam Szymański, znany pisarz i działacz niepodległościowy (członek Rządu Narodowego w 1877 roku).

Bibliografia:

"Katalog zabytków sztuki w Polsce. Powiat łosicki". Izabella Galicka, Hanna Sygietyńska; Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1965.
"Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Hruszniewie" - Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Kucharczyk Krzysztof, Szydłowski Jan; Biała Podlaska 1981, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatura w Białej Podlaskiej
"Łosice i okolice. Przewodnik turystyczny". Ryszard Chojecki; Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej Lublin i Biała Podlaska 1983.
"Powiat Łosicki". Starostwo Powiatowe w Łosicach.
www.zabytki.pl