Chotycze
Chotycze to wieś na południu Podlasia, na Wysoczyźnie Siedleckiej. Położone 5 km na wschód od Łosic, przy szosie Łosice - Kornica. W połowie XV w. Chotycze należały do dóbr Nassutów (ok. połowy XV w.), później Zabrzezińskich i Illiniczów. W XVI wieku wchodziły w skład włości woźnickich należących do możnego litewskiego rodu Kiszków. W XVIII/XIX w. dobra chotyckie razem z Toporowem, Łuzkami, Ławami, Falatyczami i Bachorzą tworzyły majątek będący własnością Ossolińskich h. Topór. Później Chotycze weszły w skład dóbr Michała Kuszlla h. Drogosław, a po powstaniu listopadowym i jego ucieczce na emigrację zostały skonfiskowane przez władze rosyjskie. Odzyskane przez Wężyków h. Wąż, w końcu XVIII lub na początku XIX w. dobra chotyckie znalazły się w rękach Wężyków skupiających okoliczne majątki (Witulin, Wólka Nosowska, Nosów, Styrzyniec, Droblin). Władanie Chotyczami przez Wężyków poświadczone jest w roku 1837, kiedy to ich właścicielem był Ignacy Wężyk. Przed wojną były własnością ostatniego właściciela (naszego pradziadka) - hrabiego Alfreda Wiktora Witalisa Węglińskiego h. Godziemba.
Chotycze - zespół dworski
Dawny dwór klasycystyczny z elementami neogotyckimi zbudowany w pierwszej połowie XIX wieku dla Wężyków, przebudowany w drugiej połowie XIX wieku dla Węglińskich.
Parterowa budowla jest zwrócona frontem na południe. Oparta planie prostokąta, murowana z cegły, tynkowana, podpiwniczona. Od frontu znajduje się trzyosiowy ryzalit (występująca z lica elewacji część budynku) z bardzo ciekawym rozwiązaniem na górnej części oraz kolumnowy ganek. Nad częścią środkową pięterko zwieńczone neogotyckim trójkątno-schodkowym szczytem, rozczłonkowanym półkolistymi płycinami. Układ wnętrz jest dwutraktowy, przebudowany. Otwory okienne i drzwiowe prostokątne. Całość pokryta dwuspadowym dachem.
W czasie I wojny światowej dwór czasowo został częściowo zniszczony przez wycofujące się w 1915 r. wojska rosyjskie. W czasie II wojny światowej we dworze ulokowany był polowy szpital niemiecki. Pozostał tylko dwór, w którym niegdyś mieściła się szkoła. Później użytkowany był przez Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną, następnie długo stał opuszczony i niszczał. Obecnie jest restaurowany przez nowego, prywatnego właściciela.
Przed dworem na podjeździe popiersie Tadeusza Kościuszki, wyrzeźbione po II wojnie światowej przez miejscowego nauczyciela Romana Mikuszewskiego. Niestety pamiątkowa tablica przytwierdzona w dolnej części pomnika została wyrwana.
Po przejściu frontu okoliczni chłopi rozebrali większość zabudowań. Pierwotnie obok dworu znajdowała się dawna oficyna. Drewniana, tynkowana, parterowa, zbudowana została około połowy XIX wieku na planie prostokąta, z wejściem na osi we wnęce. Układ wnętrz był dwutraktowy, a dach dwuspadowy pokryto gontem.
Wokół dworu zachowały się pozostałości parku krajobrazowego z połowy XIX w. W parku znajdują się urokliwe stawy i sadzawki.
Chotycze - cmentarz unicki
Nie opodal założenia dworskiego znajduje się stary cmentarz unicki. Na jednym ze starych zabytkowych pomników, odnowionym przez Jana Kobylińskiego, widnieje napis: "Ten pomnik przypomina nam w którym roku obmurowany został cmentarz 1862"
.
We wsi przy szosie wzgórek, na którym w XVIII w. istniała cerkiew unicka.
Chotycze - kapliczka
Na południowy wschód od wsi stara kapliczka słupowa. Zbudowana została z cegieł w drugiej połowie XIX w. w pobliżu drogi do wsi Ławy w miejscu dawnej granicy pól dworskich i chłopskich.
W latach 90. została odrestaurowana z inicjatywy Środowiska Oddziału Partyzanckiego "Zenona" 34 pp 9 Podlaskiej Dywizji Piechoty AK.
Umieszczona na ścianie kapliczki tablica upamiętnia dwie ważne bitwy, które miały miejsce w tej okolicy.
Podczas powstania styczniowego - 7 września 1863 r. partia majora L. Lutyńskiego z Międzyrzeca stoczyła tu bitwę z wysłaną przeciwko niej kolumną wojsk zaborców rosyjskich, złożoną z 3 kompanii piechoty i 50 Kozaków pod dowództwem majora Aleksandrowa. Po klęsce Polaków rozwścieczeni Kozacy nie brali schwytanych jeńców do niewoli, lecz wieszali ich w lesie. Poległych i straconych pochowano we wspólnej mogile na unickim cmentarzu w Mszannie.
Podczas II wojny światowej, 30 czerwca 1944 r. oddział majora "Zenona" 34 pułku piechoty Armii Krajowej stoczył tu bitwę z okupantem niemieckim. Więcej informacji o bitwie można znaleźć na stronie Jeziory.
Chotycze - pomnik
Przy drodze do Kornicy pomnik upamiętniający tragiczny finał zwycięskiej dla partyzantów bitwy w Jeziorach. 30 czerwca 1944 r. Niemcy zatrzymali około 100 mężczyzn i kobiet z okolicznych miejscowości (głównie Chotycz, Łosic, Toporowa oraz Ław).
Mszcząc się za poniesioną klęskę rozstrzelali 24 osoby w przydrożnym rowie. Resztę zwolniono do domów. Na cokole pomnika symboliczna urna z białym orłem.
Przy polnej drodze w kierunku Ław stara kapliczka św. Jana Chrzciciela z ok. 1840 r. Wybudowana na miejscu dawnej cerkwi unickiej przez Katarzynę i Ignacego Wężyków - właścicieli Toporowa i Chotycz.
Odrestaurowana w 2006 r.
Na południe od wsi Nadawcze Centrum Radiowo-Telewizyjne z 300-metrowym masztem (emituje programy radiowe i telewizyjne).
- Wszystkie zdjęcia z Chotycz znajdują się w dziale Toporów - Chotycze / Galeria
Bibliografia:
- "Kronika rodzinna". Władysław Wężyk; Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987.
- "Łosice i okolice. Przewodnik turystyczny". Ryszard Chojecki; Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej Lublin i Biała Podlaska 1983.
- "Biała Podlaska i okolice. Przewodnik". Andrzej Kasprzyk, Adolf Mironiuk; Wydawnictwo Sport i turystyka, Warszawa 1982.
- "Mapa topograficzna Polski: Siedlce". Marta i Piotr Śliwińscy; Wojskowe Zakłady Kartograficzne, Warszawa 1997.
- "Powiat Łosicki". Starostwo Powiatowe w Łosicach.
- Serwis internetowy "Ossolińscy".
- www.zabytki.pl
