Dzięcioły
Dzięcioły to wieś na południu Podlasia, położona 5 km na północ od Łosic.
Dzięcioły - grodzisko
Na wschód od wsi Dzięcioły znajduje się trójczłonowe, wczesnośredniowieczne grodzisko. Grodziska to pozostałości po grodach, czyli obwałowanych budowlach o obronnym charakterze. Składały się one z wałów (w różnej liczbie) i majdanu, czyli placu wewnątrz nich.
Położone jest na skraju lasu w podmokłej dolinie rzeki Tocznej, na jej lewym brzegu, ok. 1 km na wschód od wsi „Dzięcioły Stare". Grodzisko pod Dzięciołami nazywane jest przez miejscową ludność "okopami". Na obszarze 7,5 ha można podziwiać dobrze zachowaną potrójną linię wałów, starannie (i zapewne z wielkim trudem) sypanych na podmokłym terenie.
Wały mają wysokość do 4-5 m, zaś zewnętrzny ma długość 225 x 325 m. Wał w środku grodziska tworzy gródek wewnętrzny, oddzielony od podgrodzia, o powierzchni około 40 X 40 m. Służył on jako dodatkowy element obronny wewnątrz obwałowań i był miejscem ostatecznej ucieczki w czasie obrony grodu. Funkcjonował również jako siedziba władcy.
Od strony południowo-zachodniej znajduje się osada przygrodowa. Cały teren - ok. 5 km2 bagnistej ziemi - otoczony był dość głęboką fosą i stanowił bardzo trudny punkt do zdobycia. Z północy na południe biegnie droga wewnętrzna, dzieląc grodzisko na dwie połowy.
Gród powstał prawdopodobnie w XII w. Była to bardzo duża obronna osada-gród, będąca być może najważniejszym w tych stronach ośrodkiem osadniczym i produkcyjnym. Położenie wśród dawnych bagien nad Toczną zapewniało doskonałe warunki obronne. Podczas sondażowych badań archeologicznych natrafiono na fragmenty ceramiki i kości zwierząt.
Cały teren grodziska porośnięty jest obecnie drzewami i krzewami, które zwartą masą pokrywają wały i fosy (zabezpieczając je w ten sposób przed zniszczeniem). Dawniej rosły tam bardzo stare dęby, ale jeszcze przed I Wojną Światową wycięto je i sprzedano.
Ziemne umocnienia najlepiej utrzymały się od strony południowej tj. od strony Łosic, gdzie teren jest wyższy i nieco bardziej suchy. Tu też znajduje się wejście do wnętrza grodziska. Im dalej na północ, tym teren jest bardziej niski i zabagniony, a wały są bardziej obniżone.
Zapewne to zabagnienie terenu w północnej, najważniejszej części grodu (w okresie wiosennych zalewów najbardziej podmokłe), skłoniło mieszkańców tego miejsca do porzucenia go i przeniesienia się nad górny bieg rzeki Toczny (na miejsce wyższe, suchsze i wygodniejsze, a również położone nad rzeką, z dobrym dostępem do wody). To oni prawdopodobnie dali początek Łosicom.
Nowe miejsce było bardziej odpowiednie pod budowę nowego osiedla niż stary gród umiejscowiony na bardzo podmokłym terenie. Więcej informacji znajduje się na stronie poświęconej "Historii Łosic".
Dla chcących odwiedzić to miejsce radzę, aby zrobili to podczas któregoś z wiosennych dni. Cały teren grodziska jest wtedy obrośnięty pięknymi, wiosennymi kwiatami - później grodzisko nie wygląda już tak ładnie. Poza tym staje się trudno dostępne i to bynajmniej nie przez wały i okalającą fosę (która latem częściowo wysycha), ale przez chmary krwiopijnych morderców wciskających się nawet do uszu i nosa. Takich komarów jak tam nie ma w całej okolicy i mogą naprawdę zepsuć każdy spacer!
Bibliografia:
- "Grodziska Mazowsza i Podlasia". Instytut Historii Kultury Materialnej PAN, 1976 r.
- "Mapa topograficzna Polski: Siedlce". Marta i Piotr Śliwińscy; Wojskowe Zakłady Kartograficzne, Warszawa 1997.
- "Łosice 1264-1966". Praca zbiorowa pod redakcją Józefa Kazimierskiego; Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.
- "Tam nasz gród skąd nasz ród". Dariusz Kazun; Gazeta Łosicka 1/2004.
- "Wybór negatywny". Małgorzata Waszkiewicz; Gazeta Łosicka 6/2004.
- "Przewodnik: Podlasie". Tadeusz Glinka, Marian Kamiński, Marek Piasecki, Krzysztof Przygoda, Andrzej Walenciak; Sport i Turystyka MUZA SA, Warszawa 1997.
