Kornica
Stara Kornica to wieś gminna na południowym Podlasiu, położona 16 km na wschód od Łosic. Jest typową "ulicówką", która ciągnie się na przestrzeni ponad 7 km wzdłuż drogi prostopadłej do trasy Łosice - Konstantynów.
Dawniej Kornica była wsią królewską, przynależną do Korony. W 1560 r. razem ze Szpakami i Rudką wchodziła w skład starostwa łosickiego. Pierwotna jej nazwa brzmiała "Koronica". Król Jan Kazimierz osadził tu ciurów taborowych, którzy ocalili go w 1649 r. od jasyru w obozie pod Zborowem. Spieszył wtedy na czele wojsk królewskich z odsieczą Zbarażowi, oblężonemu przez wojska kozacko-tatarskie.
W listopadzie 1874 r. trzy roty rosyjskiej piechoty i Kozaków pobiły miejscowych wiernych broniących świątyni.
Kornica - kościół
Murowany neogotycki kościół parafialny pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Pierwotnie w Kornicy istniała cerkiew unicka, zmieniona później przez władze carskie na prawosławną.
Po ogłoszonej w 1905 r. tolerancji religijnej postanowiono zbudować w Kornicy kościół katolicki. Wiosną następnego roku zaczęto wznosić fundamenty, a już jesienią 1908 r. nastąpiło wyświęcenie świątyni. Miejsce budowy nowej świątyni nie było zupełnie przypadkowe. Na inwestycję wybrano plac, leżący mniej więcej w środku Kornicy, w punkcie, gdzie wcześniej męczeni byli przez rosyjskich żołnierzy miejscowi unici.
Jeśli chodzi o cerkiew, to po śmierci prawosławnego popa Ksawerego Siereczkowskiego, kornickiej cerkwi przewodziło jeszcze dwóch jego następców. Ostatni wyjechał w czasie wojny 1914 - 1918 r. wraz z Rosjanami. Pounicka dawna cerkiew przestała być używana, ponieważ wszystkie nabożeństwa odbywały się w nowym kościele. Wkrótce też została rozebrana.
Kornica na szlaku podlaskich unitów
Kornica jest jednym z punktów na szlaku podlaskich unitów. Neple, Pratulin, Janów Podlaski, Leśna Podlaska, Makarówka, Huszlew, Hołubla - to tylko nieliczne z miejsc gdzie unici byli prześladowani, szykanowani i torturowani, ginęli męczeńską śmiercią.
W Kornicy była cerkiew unicka, a przy niej parafia, licząca w drugiej połowie XIX w. 1500 wiernych. Mocą wydanego w 1867 r. nakazu oczyszczania cerkwi unickich z wpływów łacińskich narzucono parafii natychmiastowe usunięcie organów, ołtarzy, konfesjonałów oraz ławek. W samej świątyni natomiast zakazano odmawiania różańca, śpiewania godzinek i polskich pieśni. Korniczanie zaczęli stawiać opór wobec narzuconych zasad, za co gorzko płacili - karami finansowymi, uwięzieniem, a nawet wywozami w głąb Rosji.
9 grudnia 1874 r. prześladowanie osiągnęło apogeum. Piechota kozacka, dowodzona przez kapitana Klimenkę, wkroczyła do Kornicy. Przywódca zaproponował unitom przejście na prawosławie. Odpowiedzią był sprzeciw mieszkańców, których ukarano, wymierzając każdemu po 25 nahajek i zmuszając do bezsensownego zgarniania śniegu z pól na drogi i z powrotem. Unitom ze wsi Szpaki wojsko przygotowało dodatkową torturę. W Wigilię Bożego Narodzenia oprawcy trzymali ich przez całą noc na mrozie, bez okryć na głowach. Następnego dnia zwołano mieszkańców należących do kornickiej parafii i na polu, w miejscu krzyżowania się drogi prowadzącej do Kornicy z drogą do Łosic (tu gdzie obecnie znajduje się kościół katolicki), batożono unitów. Mężczyzn ukarano 100 batami, a kobiety i młodzież - 50. Przez kolejne cztery dni sytuacja powtarzała się.
Potem zaczęto stosować inne szykany, które polegały m.in. na masowym uboju bydła i trzody, jakiego pod groźbą kary musieli dokonywać sami gospodarze. Klimenko nie osiągnął jednak zamierzonego celu. Stąd 21 stycznia 1875 r. ponowiono bicie mieszkańców - zwiększono ilość nahajek, obniżono także granicę wieku bitych z 16 do 10 roku życia. Dzieci męczono w obecności rodziców, aby cierpienia pociech skruszyły opór stawiany wobec zmiany wiary. W wyniku dziesięciodniowego znęcania się nad unitami śmierć poniosło 9 osób, a część została wysłana do Rosji.
Kornica - kapliczka
Kapliczka przydrożna pochodząca z 1835 r. Z rzeźbą Chrystusa Frasobliwego z XIX w.
Kornica obfituje w ciekawe zabytki wiejskiego budownictwa drewnianego. Najcenniejszym jest drewniany spichlerz o konstrukcji zrębowej z pierwszej połowy XIX wieku, z podcieniem wspartym na dwóch profilowanych słupach, kryty słomą, o dachu namiotowym. Znajduje się on w pobliżu skrzyżowania dróg w centrum wsi.
Kornica - kopalnia kredy
W rejonie wsi Kornica znajdują się bogate złoża płytko zalegającej kredy.
Już w XIX w. miejscowość znana była z jej wydobywania i przerobu. W okresie tym powstał tu specyficzny styl budownictwa. Były to małe i niskie budynki o narożnym podcieniu, podparte drewnianym słupem. W każdym niemal obejściu suszyły się gomółki białej kredowej glinki.
Złoża były eksploatowane metodą odkrywkową przez Kornickie Zakłady Kredowe (powstałe w 1958 roku). Z odkrywkowej kopalni kreda trafiała do zmechanizowanego zakładu przeróbki wstępnej. Otrzymywano z niej materiały mające zastosowanie w przemyśle chemicznym, szklarskim, papierniczym oraz w rolnictwie i budownictwie.
Obok nieczynnego zakładu znajduje się ciekawe zalane wyrobisko.
Bibliografia:
- "Katalog zabytków sztuki w Polsce. Powiat łosicki". Izabella Galicka, Hanna Sygietyńska; Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1965.
- "Łosice i okolice. Przewodnik turystyczny". Ryszard Chojecki; Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej Lublin i Biała Podlaska 1983.
- "Biała Podlaska i okolice". Andrzej Kasprzyk; Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej w Lublinie i Białej Podlaskiej 1980.
- "Powiat Łosicki". Starostwo Powiatowe w Łosicach.
- "Przewodnik: Podlasie". Tadeusz Glinka, Marian Kamiński, Marek Piasecki, Krzysztof Przygoda, Andrzej Walenciak; Sport i Turystyka MUZA SA, Warszawa 1997.
- www.zabytki.pl
- "Gdzie było krwi rozlanie...". Echo Katolickie 52-1(704/5).