Puczyce

Puczyce - wieś na południowym Podlasiu, malowniczo rozłożona wśród rozległych łąk 9 km na północny wschód od Łosic.

Początków miejscowości należy szukać w XV w. Właścicielem Puczyc był wtedy Rafał vel Raczko Saczkowicz (1445-1517), sędzia bielski, a później starosta mielnicki, który oprócz Puczyc posiadał jeszcze kilka innych majątków. Można sądzić, że w XVI w. Puczyce były niewielką jednowioskową włością, w której w pobliżu zabudowań chłopskich znajdował się skromny dwór z folwarkiem.

Puczyce - zespół dworski

Zachował się tu dworek z XIX w., z piętrową częścią południową. Wokół resztki parku ze stawem i okazami starych drzew (lipy, topole, świerki). Nad stawem znajdowała się zniszczona figura Matki Boskiej. Nieopodal resztki starych budynków gospodarczych.

Dwór zbudował:

Adam Goltz (1817-1888) - Syn Jana Goltza - lekarza domowego Czartoryskich w Puławach i Katarzyny Czempińskiej. Po ukończeniu szkół w Warszawie studiował filozofię w Berlinie i Greifswaldzie.

Został współzałożycielem, a później stałym współpracownikiem Roczników Gospodarstwa Krajowego, był radcą Komitetu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w guberni lubelskiej, zakładał Towarzystwo Rolnicze, później został członkiem Rady Wychowania Publicznego przy Komisji Oświecenia, następnie Towarzystwa Popierania Przemysłu i Handlu, Komitetu Towarzystwa Osad Rolnych, Towarzystwa Dobroczynności. Zajmował się też działalnością publicystyczną, współpracując z "Biblioteką Warszawską", "Kroniką Rodzinną", "Słowem" i "Niwą". Pracował też przy tworzeniu Encyklopedii Powszechnej i Encyklopedii Rolniczej.

Oprócz budowy dworu rozbudował też część gospodarczą, złożoną z 18 budynków drewnianych i 6 murowanych. Znalazł się wśród nich browar produkujący od 1867 roku piwo bawarskie. W tym czasie majątek puczycki obejmował 531 hektarów.

Wspomina go sąsiad, Władysław Wężyk - pisarz i podróżnik - w "Kronice rodzinnej". Mieszkali razem pod opieką wspólnego guwernera podczas nauki w Warszawie. Ich losy rozdzielił wybuch powstania listopadowego.

Także Zygmunt Gloger - znany etnograf - pisze o nim w książce "Dolinami rzek" w części dotyczącej wyprawy z biegiem Bugu:
Spojrzałem na mapę i znalazłem poniżej Janowa nad Bugiem, wieś Puczyce. Że zaś wiedziałem, iż znajomy mi dobrze z Warszawy zacny i zasłużony ziemianin Adam Goltz jest posiadaczem Puczyc w gub. Siedleckiej, byłem więc pewien, że dwór pana Adama leży nad Bugiem w tej okolicy, i że tam doznamy, pod jego dachem staropolskim, serdecznego przyjęcia. (...) Wzięliśmy się zatem do wioseł, aby zdążyć przed nocą w gościnne progi, ziemianina-literata...".

Po Adamie Goltzu, który zmarł bezdzietnie właścicielami majątku byli:

Jan Nasiłowski (1823-1900) - Właściciel Zakrza koło Łosic. W 1890 majątek nabył puczycki majątek

Stanisław Nasiłowski (1861-1925) - Najstarszy syn Jana. Był lekarzem i w swoim dworze urządził mały, czterołóżkowy szpital. Przeznaczył część ziemi dla Towarzystwa Gniazd Sierocych, które utworzyło w Puczycach sierociniec dla kilkunastu osieroconych dzieci. Nabył także część majątku w Klimczycach, aby założyć tam sanatorium przeciwgruźlicze, jednak śmierć zniweczyła te plany.

Michał Nasiłowski - Brat Stanisława. W czasie II wojny światowej dwór Puczycach został zdewastowany.

Po wojnie majątek rozparcelowano, a w dworze umieszczono szkołę podstawową i mieszkania dla nauczycieli. W 1956 r. miejsce szkoły zajęła izba porodowa. Park został wydzierżawiony miejscowym rolnikom, którzy zamienili go na łąki i pastwiska wycinając starodrzew oraz rozebrali budynki gospodarcze, aby pozyskać cegły. W 1978 r. budynek dworski stał się magazynem leków firmy Cefarm oraz dla potrzeb wojska.

Bibliografia:

"Dokumentacje ewidencyjna parku w Puczycach". Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Kucharczyk Krzysztof, Szydłowski Jan, Malewicka-Wróblewska Lilia; Biała Podlaska 1981, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatura w Białej Podlaskiej
"Łosice i okolice. Przewodnik turystyczny". Ryszard Chojecki; Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej, Lublin i Biała Podlaska 1983.
"Powiat Łosicki". Starostwo Powiatowe w Łosicach.
"Dolinami rzek". Zygmunt Gloger; nakład Ferdynanda Hosicka, Warszawa 1903.
"Kronika rodzinna". Władysław Wężyk; Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987.