Przesmyki

Przesmyki to wieś na południowym Podlasiu, położona 11 km na północny zachód od Łosic. Powstała prawdopodobnie pod koniec XIV w. na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego jako własność rycerska. W bitwie pod Grunwaldem w 1410 r. wśród rycerstwa ziemi drohickiej walczył Gryf z Przesmyk, którego później z niewoli krzyżackiej wykupił książę Witold. Była gniazdem rodu Przesmyckich herbu Paprzyca (Kuczaba).

Kościół

W 1465 r. Przesmyccy ufundowali pierwszy kościół parafialny pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła. Regest poborowy z czasów Stefana Batorego w roku 1580 podaje, że parafia przesmycka była jedną z najrozleglejszych w ziemi drohickiej i liczyła 27 wsi. Drewniany kościół został spalony przez Szwedów w 1657 r.

Obecny kościół parafialny pochodzi z 1776 r. Wzniesiony z drewna staraniem proboszcza Ludwika Wessla. Konsekrowany przez biskupa Jana Szyjkowskiego w 1783 r. Kościół w Przesmykach zaliczany jest do najcenniejszych drewnianych zabytków sakralnych południowego Podlasia.

Kościół ma konstrukcję zrębową (ściany składają się z ułożonych poziomo belek drewnianych łączonych w narożach). Nie jest orientowany - jego prezbiterium nie jest zwrócone na wschód, a na północ. Ma tę samą szerokość co nawa główna.

Trójnawowy korpus ma układ bazylikowy - nawa główna jest wyższa od naw bocznych, ponad dachami w których znajdują się okna doświetlające wnętrze. Po obu stronach prezbiterium znajduje się zakrystia i skarbiec. Ich górne kondygnacje mieszczą loże kolatorskie otwarte-na prezbiterium. Nawy boczne od głównej oddzielają po trzy arkady (luki) wsparte na słupach.

Wystrój architektoniczny wnętrza i zewnętrza, a także proporcje bryty świątyni, nawiązują do tradycji architektury klasycystycznej. Górne partie ścian nawy głównej, a także ściany prezbiterium rozczłonkowane są pilastrami (ustawionymi przy ścianie lub częściowo w nią wtopionymi płaskimi filarami, nieznacznie występującymi przed lico ściany). Dekoracją wnętrza jest również ozdobny gzyms. Nadwieszony chór muzyczny zdobi tralkowa balustrada. Dekoracje złożoną z pilastrów zastosowano również na ścianach zewnętrznych.

Cały budynek obiega gzyms główny. Również ściany naw bocznych wieńczy gzyms. Okna w nawie głównej są zakończone półkoliście, natomiast w nawach bocznych są prostokątne. Nawę i prezbiterium wieńczy wspólny dach trójpołaciowy, kryty blachą. Ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę zwieńczona jest baniastym hełmem.

Ściany i strop kościoła pokrywa polichromia geometryczna z motywami roślinnymi. Pośrodku stropu nawy głównej znajduje się plafon z wizerunkiem Matki Bożej. W centrum stropu nad prezbiterium przedstawienie Ducha Świętego pod postacią gołębicy. We wnętrzu znajduje się sześć barokowych ołtarzy (XVIII w.), przeniesionych tu z Siemiatycz.

Ołtarz główny, dwukondygnacyjny (druga połowa XVIII w.) prawdopodobnie wykonany został przez Łukasza Piotra Grzegułkowskiego, snycerza z Drohiczyna. W polu głównym umieszczono obraz "Ukrzyżowanie" po bokach zaś figury św. Barbary i św. Pawła. Druga kondygnacja zawiera owalny obraz "Matka Boża Bolesna". Po obu jego stronach znajdują się figury aniołów, zaś w zwieńczeniu figura Michała Archanioła.

W pięciu bocznych ołtarzach obrazy namalowane w latach 80-tych XIX w.

Barokowa ambona z XVIII w. z rzeźbą Chrystusa jako Dobrego Pasterza w zwieńczeniu, pochodząca przypuszczalnie z warsztatu Łukasza Grzegułkowskiego.

W prezbiterium stalle z XVIII w., w nawach dwa rokokowe konfesjonały z XVIII w.

Organy z 1887 r. zbudowane w Lublinie przez Stefana Romańskiego.

Na osi kościoła stoi murowana dzwonnica-brama z przejściem ze sklepieniem kolebkowo-krzyżowym, wzniesiona po 1869 r. Najstarszy dzwon pochodzi z 1721 r.

W zespole kościoła od strony wschodniej znajduje się dziewiętnastowieczna drewniana organistówka będąca świetnym przykładem podlaskiego budownictwa.

Cmentarz

Na cmentarzu parafialnym otoczonym jest murem z polnych kamieni usytuowana jest neogotycka kaplica zbudowana około połowy XIX w., z ludowymi rzeźbami św. Kazimierza i św. Jacka. W sąsiedztwie znajduje się nagrobek Florentyna Lisieckiego, właściciela ziemskiego w formie figury Matki Bożej stojącej na cokole imitującym skalną bryłę oplecioną roślinnością. Większość grobowców należy do starych rodów zamieszkujących Przesmyki i okolice: Głuchowskich, Kalickich, Kamińskich, Kukawskich, Lipińskich, Nasiłowskich, Olędzkich, Paprockich, Przesmyckich, Rzewuskich, Wielogórskich.

Bibliografia:

1. "Katalog zabytków sztuki w Polsce. Powiat łosicki". Izabella Galicka, Hanna Sygietyńska; Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1965.
2. "Mapa topograficzna Polski: Siedlce". Marta i Piotr Śliwińscy; Wojskowe Zakłady Kartograficzne, Warszawa 1997.
3. "Przewodnik: Siedlce". Cezary Ostas; PTTK Oddział "Podlasie" w Siedlcach, Siedlce 2003.
4. "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu". Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego