Klimczyce
Klimczyce to letniskowa wieś na południu Podlasia wśród malowniczych łąk doliny Bugu. Położona na terenie parku krajobrazowego Podlaski Przełom Bugu, 19 km na północ od Łosic.
Klimczyce - właściciele
Pietraszka - pasznik królewski - W 1486 r. Kazimierz Jagiellończyk nadał mu dwa sioła Klimczyce i Lipno w powiecie drohickim
Adama Kosiński (1510-1574), kasztelan podlaski - Klimczyce wchodziły w skład włości lisowskiej liczącej 16 wsi (Lisowo - wieś na pn-zach od Drohiczyna), należącej do Kosińskich. Grupa klimczycka składała się z trzech wsi - Lipna, Klimczyc i Sarnak. W XVI-XVII w. w Klimczycach znajdował się tzw. brzeg, czyli zbożowy port rzeczny
Następnie właścicielami przechodzących drogą małżeństwa dóbr byli:
Jan Mikołaj Wodyński, sędzia ziemski w Drohiczynie
Jan Wodyński (1544-1616), kasztelan podlaski
Marek Wodyński (1610-1643)
Gotard Wilhelma hr. Butler (1598-1660), podskarbi i podkomorzy nadworny koronny, dowódca straży przybocznej króla Jana Kazimierza. Prawdopodobnie wtedy powstał pierwszy dwór.
Aleksander Buttler
Marek Antoni hr. Butler (1690-1767), starosta preński
Aleksander Łukasz Butler (1711-1783), starosta mielnicki, poseł na sejm z ziemi podlaskiej
Antoni Ossoliński (1726-1776), starosta sulejowski
Stanisław Ossoliński (1760-1843), uczestnik Sejmu Czteroletniego - Stary dwór i zabudowania zostały zniszczone w 1812 r. podczas wojen napoleońskich. W czasie wyprawy Napoleona na Moskwę w właśnie w pobliżu Klimczyc odbywała się przeprawa wojsk francuskich przez Bug.
Józef Wawrzyniec hr. Korwin-Krasiński
Kazimierzem hr. Łubieński (1801-1860)
W XIX w. drogą kupna właścicielami majątku zostali Podczascy.
Joachim Podczaski (1788-1855), podpułkownik armii Królestwa Polskiego, oficer Powstania Listopadowego - razem z żoną Józefą z Chudzyńskich podnieśli majątek z zapaści, m.in. wznieśli nową siedzibę w miejscu starego dworu.
W skład kompleksu dworskiego wchodziły wówczas: stara, zapewne jeszcze XVII-wieczna część murowanego dworu, park, podjazd przed dworem, nowo wzniesiona murowana oficyna (tzw. kasztel), sad i część gospodarcza. Na południowy zachód od dworu znajdował się park, a w nim staw. W północnej części parku ustawiono w 1852 r. figurę Matki Boskiej z piaskowca. Na wschód od dworu, na granicy parku znajdowała się romantyczna oficyna dworska (kasztel). Za nią na wschód mieściła się część gospodarcza. Na południe od oficyny i na zachód od parku znajdował się duży sad. Zabudowania dworskie były od strony rzeki dobrze widoczne, o czym wspomina Zygmunt Gloger w książce "Dolinami rzek" z 1898 r.
Do I wojny światowej w Kolonii Klimczyce nad Bugiem znajdował się murowany spichlerz z XVIII w. Został częściowo przebudowany i adaptowany na cele mieszkalne (zdjęcie z końca XIX w.). W 1877 r. w Klimczycach nadal istniała przystań, z której wywieziono wówczas 101 tys. pudów zboża
Bronisław Podczaski (1829-1887) - Dobra składały się wówczas z folwarków Klimczyce, Rozwadów, Sarnaki, Grzybów, Chlebczyn i Buszka. Na terenie folwarku stały 23 budynki, z czego 8 murowanych. Jak pisał Zygmunt Gloger, Klimczyce należały do gospodarstw o największym procencie budynków murowanych. „Jak położenie Nepel i Mielnika należy do najpiękniejszych nad Bugiem, tak niezawodnie Klimczyce są najlepiej zamurowanym folwarkiem". Po śmierci Bronisława Podczaskiego jego synowie nie byli w stanie spłacić zaciągniętych długów i zaczęli wyzbywać się swoich posiadłości.
dr Stanisław Nasiłowski z Ruszczyc (1870-1928) - Folwark Klimczyce nabył w 1916 r. Planował on urządzić w majątku w sanatorium przeciwgruźlicze i w tym celu nabył w Bacikach Średnich dawny, drewniany, myśliwski dwór, który przeniósł do Klimczyc. Plany urządzenia w nim sanatorium przerwała śmierć. Jego brat Michał założył tam pensjonat wypoczynkowy i organizował kolonie dla dzieci z Warszawy. Pensjonat czynny w miesiącach letnich funkcjonował do 1939 r.
II wojna światowa - Wojska radzieckie zniszczyły zachowaną część siedemnastowiecznego dworu i zabudowania dworskie oraz wywiozły ich wyposażenie. Po nich Niemcy zniszczyli murowaną oficynę kuchenną. Park w czasie wojny znacznie zdewastowano i wycięto w nim większe drzewa. Stary, drewniany dwór Podczaskich rozebrano w 1942 r.
W okolicy wsi Klimczyce Armia Krajowa przeprowadziła słynną akcję "Most", polegającą na przejęciu rakiety V-2, która spadła w okolicy i wysłaniu jej w częściach do Londynu.
Po wojnie - Majątek rozparcelowano, a teren założenia dworskiego znalazł się w rękach Stanisława Nasiłowskiego, syna Michała oraz Janiny i Adama Krykowskich.
Klimczyce - oficyna dworska "Kasztel"
Do naszych czasów przetrwała dawna oficyna dworska z oranżerią zwana "Kasztelem". Zbudowana została około 1840 r. dla Podczaskich.
Jest murowana z cegły i kamienia, tynkowana, w stylu gotyku romantycznego. Piętrowa budowla na planie prostokąta posiada dwie czworoboczne wieżyczki po bokach oraz parterowe pomieszczenia pierwotnej oranżerii przylegające od strony zachodniej.
W wieżyczkach znajdują się wejścia oraz otwory ostrołukowe, posiada pseudomachikułowy gzyms podokapowy. Układ wnętrz jest jednotraktowy z korytarzem.
Dach pulpitowy osłonięty jest od zachodu ścianką attykową z grzebieniem sterczynowym, kryjącym kominy.
Wieżyczki posiadają spłaszczone daszki namiotowe. Własność prywatna.
Klimczyce - park
Zachowały się resztki parku krajobrazowego z połowy XIX wieku, z aleją na osi ruin dawnego dworu oraz prostokątnym stawem. Na cokole ustawiono rzeźbę Matki Boskiej z Dzieciątkiem wystawioną w 1852 r. kosztem Józefy Podczaskiej.
Klimczyce- kapliczki
We wsi stare drzewa i dwie zabytkowe kapliczki - z 1905 i 1930 r.
Klimczyce - sady
Wieś słynie z upraw sadowniczych. Pierwsze sady powstały w okresie międzywojennym. Po wymarznięciu większości drzew w latach 1928-29 sprowadzono nowe odmiany z instytutu sadowniczego w Sinołęce oraz ze szkółki Szczekarkowie spod Lublina.
Klimczyce-Kolonia
Klimczyce-Kolonia to letniskowa wieś na południu Podlasia wśród malowniczych łąk doliny Bugu. Położona na terenie parku krajobrazowego Podlaski Przełom Bugu, 19 km na północ od Łosic, w gminie Sarnaki.
Folwark Klimczyce położony był na dość płaskim terenie, na południe od rzeki Bug (po zewnętrznej stronie jednego z jego zakoli) i na północny-zachód od wsi Klimczyce (po południowo-zachodniej stronie prowadzącej do niej drogi, będącej jednocześnie traktem z Mężenina do Sarnak), w otoczeniu pól i lasów. Linia brzegowa Bugu przebiegała zaledwie 300 m od dawnego dworu (obecnie - po tym jak koryto rzeki zarosło i zmieniło swój bieg - 460 m). Dwór położony był na skarpie opadającej 13 metrów w dół ku rzece - nic więc dziwnego, że on sam, jak i okoliczne zabudowania były doskonale widoczne dla wszystkich przepływających jednostek, a na dodatek musiał rozpościerać się z niego przecudny widok!
Klimczyce Ferma. wsi Baciki Średnie (11 km na północny wschód, obecnie położonej w woj. podlaskim, gminie Siemiatycze).Opracowanie powstało na podstawie bezcennej pracy Ewy Bończak-Kucharczyk, na fundamencie pozycji z 1980 r.:
Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Kucharczyk Krzysztof, Szydłowski Jan, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Klimczycach, Biała Podlaska 1980, maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatury w Białej Podlaskiej
Bibliografia:
- "Mapa topograficzna polski: Sokołów Podlaski". Tomasz Darmochwał; Wojskowe Zakłady Kartograficzne, Warszawa 1997.
- "Powiat Łosicki". Starostwo Powiatowe w Łosicach.
- www.zabytki.pl
- "Klimczyce sadami słynące". Echo Podlasia 23(326)/97.
- "Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Klimczycach". Bończak-Kucharczyk Ewa, Oleksicki Antoni, Kucharczyk Krzysztof, Szydłowski Jan, Biała Podlaska 1980, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie - Delegatura w Białej Podlaskiej