Mszanna

Mszanna - wieś na południu Podlasia, położona 7 km na południe od Łosic. Podobnie jak pobliskie wsie: Olszanka, Próchenki i Szydłówka należy do wsi pierwotnie ukraińskich. W 1551 r. wchodziła w skład klucza huszlewskiego, podległego dworowi w Woźnikach. Dobra Woźniki w XVI w. były największe w ziemi mielnickiej, pod koniec tego wieku liczyły 19 wsi.

Dobra woźnickie z Mszanną nadane były Mikołajowi Nasucie, a następnie Janowi Zabrzezińskiemu. W połowie XVI w. majątek przejął Mikołaj Kiszka - wojewoda podlaski, a w 1662 r. Kazimierz Orzeszko – podstoli mielnicki. Następnie posiadaczem został Władysław Kosnowski, a drugiej części Zbigniew Ossoliński – starosta drohicki.

Mszanna - kościół

Mszanna w 1580 r. należała do parafii Sarnaki. W końcu XVII w. w Mszannie powstała greko-katolicka parafia.

Kościół został odnowiony w 1837 r. przez Karolinę Wężykową z Toporowa. W 1874 r. rząd rosyjski zamienił go na cerkiew p. w. Ścięcia Św. Jana Chrzciciela.

Obecny kościół parafialny murowany, wybudowany w 1914 r. jako cerkiew prawosławna w styl bizantyjskim, poświęcony w 1917 r. W 1925 r. świątynia została przejęta przez katolików, a parafia rzymsko-katolicka powstała z części parafii hadynowskiej.

W nim chrzcielnica klasycystyczna z końca XVIII wieku o oryginalnym kształcie i bogatej ornamentyce oraz kropielnica granitowa.

Mszanna - pomnik unitów

Obok kościoła pomnik upamiętniający męczeństwo unitów, którzy oddali życie w obronie świątyni podczas prześladowań w 1875 r.

Mszanna - mogiła powstańców

7 września 1863 roku (powstanie styczniowe) oddział powstańców, którymi dowodził major Ludwik Lutyński stoczył pod Mszanną niefortunną bitwę z silną kolumną wojsk rosyjskich.

Zginęło wówczas pięćdziesięciu powstańców, a kilkunastu zostało rannych.

Na cmentarzu w Mszannie znajduje się zbiorowa mogiła poległych w tej bitwie.

Mszanna - pomnik ofiar hitlerowców

Po prawej stronie drogi prowadzącej do Łosic, na skraju lasu, tablica na miejscu egzekucji z dnia 23 lipca 1943 roku.

Mszanna - użytki ekologiczne

Na terenie Mszanny znajdują się 3 użytki ekologiczne (wg definicji: "pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk").

"Łużyk"

Łużyk to zarośnięte niewielkie jeziorko w centrum wsi. Jest ono ostoją ptaków, płazów i nietoperzy.

Ptaki: na terenie użytku występuje m.in.: łyska, kokoszka, perkozek, krzyżówka, cierniówka, łozówka, słowik szary. Na tablicach informacyjnych można poczytać o ich zwyczajach, obejrzeć zdjęcia itp.

Żaby, ropuchy i traszki: występuje tu co najmniej 8 gatunków płazów bezogonowych tj.: żaba jeziorkowa, żaba wodna, żaba trawna, żaba moczarowa, ropucha szara, kumak nizinny, rzekotka drzewna oraz traszka zwyczajna - jedyny płaz ogoniasty. Płazy te są bardzo wrażliwe na zmiany w środowisku i mogą być traktowane jako bioindykatory, czyli żywe wskaźniki jakości środowiska na danym terenie. Na wielu obszarach zwierzęta te giną ze względu na zanik miejsc, gdzie odbywają gody (niewielkie zbiorniki wodne i bagna, gdzie nie występują ryby. Tablice informacyjne zawierają wiele informacji na temat tych zwierząt.

Nietoperze: nocą nad zbiorniki wodne przylatują bardzo liczne nietoperze. Nad wodami mogą polować (lata tu bardzo dużo owadów) oraz pić wodę. W Polsce stwierdzono 22 gatunki nietoperzy, z czego na Podlasiu spotkać można 17. Nad zbiornikami wodnymi spotkać można mroczki późne i borowce wielkie (jedne z największych krajowych nietoperzy). Innymi gatunkami często pojawiającymi się w takim środowisku są gacki brunatne, nocki rude i karliki większe

"Błotniak"

Użytek ekologiczny Błotniak jest przykładem sukcesji roślinności, która w efekcie końcowym spowodowała niemal całkowite zarośnięcie toni wodnej.

Trzcinowisko: szuwary trzcinowe stanowią charakterystyczny i naturalny element roślinności zbiorników wodnych. W przypadku obniżenia się lustra wody na skutek osuszenia lub spadku wód gruntowych, trzcina bierze aktywny udział w zarastaniu takiego zbiornika, aż do jego całkowitego zarośnięcia. Dzieje się tak ponieważ produkuje ona ogromne ilości biomasy, której tylko część ulega rozkładowi, pozostała opada wypiętrzając dno.

Na tablicy znajdziemy dokładne monografie dotyczące błotniaka stawowego i łąkowego, które występują w okolicy. Polsce spotyka się 36 gatunków ptaków drapieżnych. Wśród nich największą część stanowią gatunki z rodziny jastrzębiowatych. Zalicza się do nich 15 gatunków lęgowych oraz 10 gatunków nielęgowych. Błotniaki w tej grupie tworzą odrębny rodzaj reprezentowany przez 3 gatunki lęgowe. Są to: błotniak stawowy, błotniak łąkowy i błotniak zbożowy. W okresie migracji pojawia się sporadycznie błotniak stepowy. Wszystkie błotniaki są niezwykle wrażliwe na zmiany środowiskowe. Bardzo negatywny wpływ na ich liczebność wywarło stosowanie w latach 60 i 70 środków chemicznych na bazie DDT w rolnictwie. Ucierpiały wtedy nie tylko błotniaki, ale również wiele innych gatunków zwierząt. Niektóre z nich znalazły się na krawędzi wymarcia w Polsce.

"Na bagnach"

Użytek ekologiczny "Na bagnach" jest typowym torfowiskiem wysokim. Tego typu środowiska są jednymi z najbardziej zagrożonych, dlatego znalazły się na liście Unii Europejskiej środowisk o szczególnym znaczeniu. Ponadto torfowiska znajdują się na liście siedlisk przyrodniczych objętych ochroną.

Torfowisko jest zbiorowiskiem roślin bagiennych wytwarzających pokład torfu, którego powierzchniowa warstwa stanowi glebę torfową typu bagiennego. Torfowiska powstają w obniżeniach terenu o nieprzepuszczalnym podłożu, w warunkach nadmiaru wody, co związane jest z umiarkowanym lub chłodnym klimatem. Główne rośliny torfotwórcze mają nieograniczony wzrost. Ich dolne części obumierając nie ulegają całkowitemu rozkładowi, gdyż jest on hamowany brakiem dostatecznej ilości tlenu przy jednoczesnym nadmiarze wody. Do powstawania torfu przyczyniają się mchy torfowce, turzyce, wełnianki i gatunki z rodziny wrzosowatych: bagno zwyczajne, żurawina, modrzewnica, wrzos. W zależności od warunków powstawania wyróżnia się trzy typy torfowisk, różniące się składem gatunkowym roślin oraz właściwościami wytwarzanego torfu.

Na tablicy możemy m.in. przeczytać, czym różnią się: torfowiska wysokie (mszary), torfowiska niskie (łąkowe) i torfowiska przejściowe, a także czym właściwie jest torf: Torf - skała osadowa powstała z obumarłych roślin bagiennych w wyniku częściowego ich rozkładu przy udziale drobnoustrojów w warunkach dużej wilgotności i słabego dostępu powietrza. Ponad 50% masy torfu stanowią substancje organiczne: bituminy (mieszanina węglowodorów i ich pochodnych), kwasy huminowe i ich sole, hemicelulozy, celuloza, lignina i białka. Ze składników mineralnych występują w większych ilościach: krzemionka, związki wapnia, żelaza, potasu, fosforu oraz szereg pierwiastków śladowych. Torf eksploatuje się na opał i w celach przemysłowych. Stosuje się go w ogrodnictwie i sadownictwie.

Bibliografia:

1. "Łosice i okolice. Przewodnik turystyczny". Ryszard Chojecki; Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej Lublin i Biała Podlaska 1983.
2. "Powiat Łosicki". Starostwo Powiatowe w Łosicach.